Việt Nam vẫn còn dư địa để tiến hành các biện pháp mạnh mẽ hơn
trong việc xử lý vấn đề Biển Đông mà không vi
phạm các nguyên tắc của chính sách “ba không”.
.
.
Đây là quan điểm của TS
Lê Hồng Hiệp (Khoa Quan hệ quốc tế, Đại học KHXH-NV TP.HCM) bên lề hội
thảo quốc tế về quan hệ ASEAN - Trung - Mỹ vừa diễn ra tại Hà Nội.
Mỹ cũng đang thiếu ý
tưởng mới để thách thức hiệu quả hơn tham vọng của TQ
* Tại hội thảo, GS
Tô Hạo (ĐH Ngoại giao Trung Quốc) cho rằng, hoạt động bồi đắp đảo nhân tạo của
Trung Quốc (TQ) ở Biển Đông không nhằm ý đồ gây hấn mà chỉ là vì TQ muốn đóng
góp cho hòa bình, an ninh của khu vực (?). Học giả này cũng cho rằng hành động
của TQ là do Malaysia, Philippines, VN đã có mặt ở Biển Đông nên TQ muốn có sự
hiện diện tương tự… Ông đánh giá thế nào về quan điểm đó của GS Tô Hạo?
TS Lê Hồng Hiệp: Do GS Tô Hạo đến từ một cơ quan của TQ nên
những ý kiến của ông cũng ít nhiều phản ánh các quan điểm của TQ, đó là không
phải TQ quân sự hóa Biển Đông mà chỉ làm theo và “bắt kịp” những gì mà các nước
khác đã làm. Nhưng trên thực địa, quy mô về mặt quân sự hóa, cải tạo các đảo do
TQ thực hiện lớn gấp nhiều lần các nước khác và làm thay đổi cân bằng sức mạnh
trên Biển Đông, có lợi cho TQ, đồng thời gây bất ổn cho toàn bộ khu vực.
Trong thời gian tới, TQ
vẫn sẽ tiếp tục các hành động đó, làm theo tính toán của họ khi điều kiện kỹ
thuật đã sẵn sàng, và họ sẽ không để ý tới phản ứng của Mỹ hay ASEAN. Sau khi
làm ở Trường Sa, họ chuyển sang
làm ở Hoàng Sa, triển khai các thiết bị vũ khí... theo kế hoạch. Tôi cho rằng hiện
tại khó ai có thể cản trở họ được.
* Để phản ứng lại
các hành động này của TQ, theo ông Mỹ sẽ có những động thái gì trong thời gian
tới? VN nên có những phản ứng như thế nào?
Bản thân VN không có
nhiều lựa chọn và rất tiếc là Mỹ cũng như vậy. Mỹ thời gian qua cũng có một số
động thái thách thức TQ như đưa tàu khu trục tên lửa USS Lassen vào vùng 12
hải lý quanh các đảo nhân tạo TQ bồi đắp ở Biển Đông với kỳ vọng tạo ra sự phản
ứng của TQ và thu hút sự chú ý của công luận. Nhưng TQ phớt lờ và coi đó là sự
qua lại vô hại phù hợp luật pháp quốc tế, miễn là Mỹ không đưa tàu áp sát các
đảo mà TQ đang chiếm giữ và không có hành động thù địch. Khi TQ không phản ứng,
không la làng, tự nhiên Mỹ cũng sẽ không có nhiều động lực để tiến hành các
hoạt động tương tự vốn không có nhiều tác động trên thực tế.
Như vậy, chúng ta thấy
ngay cả Mỹ cũng đang thiếu các ý tưởng mới để thách thức hiệu quả hơn tham vọng
của TQ. VN sẽ càng hạn chế hơn nữa vì nhiều lý do như vị trí địa lý, quan hệ
song phương... Cá nhân tôi cho rằng VN có lẽ cần có những hành động mạnh mẽ hơn
trong “chính sách 3 không” (không tham gia các liên minh quân sự, không là đồng
minh quân sự của bất kỳ nước nào, không cho bất cứ nước nào đặt căn cứ quân sự
ở VN và không dựa vào nước này để chống nước kia - NV) của mình. Rõ ràng VN vẫn
còn dư địa để tiến hành các biện pháp mạnh hơn mà không vi phạm nguyên tắc đó.
Ví dụ, chúng ta nói
không cho bất cứ nước nào thiết lập căn cứ quân sự nhưng VN có thể đón tiếp các
lực lượng nước ngoài tạm thời ngắn hạn. Chúng ta vừa khánh thành Cảng quốc tế Cam Ranh với khả năng tiếp nhận tàu tải trọng tối
đa đến 110.000 tấn. Vậy liệu VN có thể cho phép các tàu quân sự của Mỹ vào
không? Tôi nghĩ điều đó hoàn toàn có thể thực hiện được mà không vi phạm chính
sách "ba không" của chúng ta.
Vấn đề là VN có thể mạnh
dạn có những biện pháp như vậy không? Tôi cho rằng VN hoàn toàn có thể bảo đảm
những nguyên tắc nhưng vẫn vận dụng được các dư địa còn có trong phạm vi các
chính sách của mình qua đó gửi một thông điệp mạnh mẽ hơn tới TQ. Những thông
điệp đó mặc dù không ngăn cản được TQ trên thực địa nhưng cũng sẽ làm họ phải
cân nhắc hơn trong mỗi hành động phiêu lưu trên Biển Đông.
* Ngoài việc đón tàu
quân sự nước ngoài vào Cam Ranh như ông vừa nói thì VN có thể còn những dư địa
khác cụ thể như thế nào?
VN có nhiều mối quan hệ
đối tác chiến lược và bây giờ chúng ta cần làm sâu sắc hơn các mối quan hệ này,
đặc biệt trên lĩnh vực quân sự - quốc phòng. Tuy nhiên cần làm gì thì còn tùy
vào từng quan hệ đối tác cụ thể. Trong một bài viết về quan hệ VN - Singapore, tôi
từng đề xuất ý tưởng hai nước có thể tiến hành những chuyến tuần tra chung ở
nam Biển Đông để chống cướp biển do từng xảy ra các vụ cướp biển tấn công
tàu hàng VN tại đây.
Hoạt động này hướng tới việc chống cướp biển
nhưng cũng có hàm ý với những tranh chấp trên biển. Hoặc VN và Singapore có thể
có những hiệp định về huấn luyện. Do điều kiện đất đai hạn chế, Singapore có
nhu cầu gửi binh sĩ ra huấn luyện ở nước ngoài. Vậy VN có thể tham gia huấn
luyện giúp Singapore hay không? Tôi cho rằng những biện pháp như vậy vẫn nằm
trong chính sách 3 không nhưng vẫn có thể giúp làm sâu sắc quan hệ quốc phòng
giữa hai nước. Nhìn chung, các biện pháp cụ thể phải tùy vào từng cặp quan hệ
và đòi hỏi VN phải có sự sáng tạo đột phá mới có thể có hy vọng
.
.
Trung Quốc lại tiếp tục chuỗi gây hấn bằng những chuyến bay
dân sự sắp mởđến đảo Phú Lâm - Ảnh: Stratfor
|
* Nhiều người lo ngại về
khả năng xung đột trên Biển Đông dẫn đến một cuộc chiến tranh ở quy mô thế giới
với sự tham chiến của nhiều nước. Ông suy nghĩ gì về nhận định đó?
Tôi cho rằng khả năng đó
không thực tế mặc dù về dài hạn, cạnh tranh Trung - Mỹ sẽ ngày càng gia tăng,
đặc biệt ở Biển Đông. Mỹ và TQ có sự phụ thuộc lẫn nhau rất lớn về kinh tế và
TQ cũng có những tính toán rất khôn ngoan để đạt được những lợi ích của mình trong
phạm vi không để tạo ra xung đột quân sự, ví dụ như
với chiến lược lát cắt salami mà họ đã và đang áp dụng. Trừ khi có những đột
biến hoặc những tai nạn ngoài tầm kiểm soát thì khả năng xảy ra chiến tranh thế
giới hơi xa xôi.
VN đang có xu hướng dịch
chuyển sang phía Mỹ nhiều hơn
* Theo ông sự chi phối
về kinh tế của TQ đối với ASEAN có phải là một điểm yếu của ASEAN trong việc
đưa ra những quyết sách với TQ hay không?
Đó là một thực tế. Nhìn
vào quan hệ ASEAN - TQ có thể thấy TQ là đối tác kinh tế lớn đối với tất cả các
nước ASEAN trừ Brunei, trong đó Thái Lan và Singapore là những nước mà TQ là
đối tác thương mại lớn nhất về xuất lẫn nhập khẩu. Với các nước còn lại, TQ là
nguồn nhập khẩu lớn nhất. Sự phụ thuộc về kinh tế cũng là một hạn chế và cũng
là lý do ASEAN muốn giữ quan hệ tốt với TQ.
Tuy nhiên, bên cạnh lợi
ích về kinh tế thì còn có lợi ích về an ninh. Tôi thấy rằng trong quan hệ ASEAN
- TQ, mặt kinh tế mạnh nhưng an ninh lại yếu, nếu không muốn nói là tiêu cực,
do các động thái của TQ ở Biển Đông. Mặc dù ASEAN coi trọng quan hệ kinh tế với
TQ nhưng ASEAN vẫn có những quan ngại an ninh đối với TQ. Chính vì thế, ASEAN
muốn cân bằng lại bằng cách thúc đẩy quan hệ với Mỹ. Đây là một bài toán khó
với các nước ASEAN vì không ai muốn đánh đổi lợi ích về an ninh và kinh tế với
nhau. Trong tương lai chúng ta thấy rằng điều này vẫn sẽ tiếp diễn.
Tuy nhiên, nếu so sánh,
chúng ta có thể thấy giữa Mỹ và TQ thì TQ quan trọng hơn với ASEAN về mặt
thương mại nhưng về mặt đầu tư thì Mỹ quan trọng hơn vì đầu tư của TQ vào ASEAN
không lớn, trong khi đầu tư của Mỹ vào ASEAN gấp khoảng 10 lần đầu tư của TQ.
Chính vì vậy, xét tổng thể cả về an ninh và kinh tế, tôi nghĩ rằng Mỹ vẫn là
đối tác quan trọng hơn. Chưa kể Mỹ còn là một thị trường lớn của ASEAN và cũng
là nguồn đầu tư công nghệ quan trọng của ASEAN.
* Có nhận định cho
rằng VN đang có nhiều khó khăn trong việc cân bằng quan hệ với Mỹ và TQ, nhất
là liên quan vấn đề Biển Đông. Quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?
Chính sách đối ngoại của
VN là độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển... nhưng trong thực tế,
quan hệ VN - Mỹ - TQ, đặc biệt là quan hệ VN - TQ, chính sách cho quan hệ đó
được quyết định một phần ở Hà Nội và một phần quan trọng không kém được quyết
định ở Bắc Kinh. Điều này có thể hiểu theo nghĩa là quan hệ hai bên tốt đẹp,
phát triển đến đâu là phụ thuộc rất nhiều vào các động thái của TQ, đặc biệt là
những hành vi trên Biển Đông. VN mặc dù muốn duy trì môi trường hòa bình, ổn
định nhưng cũng không thể chấp nhận để TQ xâm phạm các lợi ích của mình trên
Biển Đông.
Chính vì vậy, chừng nào
TQ còn có những hành động xâm phạm, bất chấp để thực hiện
các ý định của mình trên Biển Đông mà không tính tới lợi ích của các nước khác
trong đó có VN thì tôi nghĩ, VN vẫn sẽ phải có cách thức nào đó để định vị mình
một cách hợp lý hơn giữa 2 cực quan hệ Trung - Mỹ.
Tôi thấy rằng thời gian
qua VN đang có xu hướng dịch chuyển sang phía Mỹ nhiều hơn. Tuy nhiên, sự dịch
chuyển này là khá chậm rãi. Chúng ta đi nhanh và xa tới đâu trong mối quan hệ
giữa VN - Mỹ cũng phụ thuộc hành vi của TQ trên Biển Đông. Chính vì thế tôi cho
rằng theo một nghĩa nào đó chính sách đối ngoại của VN được quyết định ở cả Hà
Nội và Bắc Kinh.
* Năm 2016 sẽ diễn ra
nhiều hội nghị lớn của ASEAN, tiếp đó trong 2017 là Hội nghị APEC. Ông nhận
định thế nào về khả năng cân bằng quan hệ ASEAN - TQ - Mỹ trong thời gian tới?
Tại hội nghị Sunnylands
vừa qua, Mỹ và ASEAN đã có sự xích lại gần nhau hơn mặc dù cũng mới
ở mức độ hình thức và cần nhiều thời gian hơn nữa để phát triển thực chất. Tuy
nhiên, điều này gửi tới TQ một thông điệp rằng Mỹ và ASEAN sẵn sàng làm việc
với nhau nhiều hơn để cân bằng lại sức ép từ phía TQ. Tôi
cho rằng trong thời gian 1 - 2 năm trước mắt có thể chưa có bước đột phá trong
vấn đề này. Cán cân sức mạnh khu vực sẽ tiếp tục diễn tiến như hiện nay. TQ sẽ
tiếp tục lấn lướt trong khi Mỹ và ASEAN tìm cách đối phó.
Trong dài hạn, ASEAN, Mỹ
và đặc biệt giữa các nước ASEAN cụ thể với nhau cũng như với Mỹ nếu có những
bước hợp tác mạnh mẽ hơn thì có thể tạo ra một động lực mới buộc TQ phải cân
nhắc hơn. Câu hỏi đặt ra ở đây là liệu điều đó có thành hiện thực hay không? TQ
có bị chùn bước trước những diễn biến mới hay không? Trong ngắn hạn tôi hơi bi
quan. Tôi cho rằng TQ sẽ tiếp tục làm những gì họ muốn và phớt lờ tất cả. Họ
thấy rằng ngay cả Mỹ cũng không thể ngăn cản được họ thì đừng nói tới ASEAN, dù
với tư cách một khối hay từng quốc gia riêng lẻ. TQ sẽ kiên trì theo đuổi các
mục tiêu của mình cho đến khi nào đạt được.
Các mục tiêu cụ thể ở
đây là việc kiểm soát trên thực tế Biển Đông. Vì thế điều chúng ta có thể nhìn
thấy trước là cạnh tranh chiến lược và sự bất ổn sẽ ngày càng gia tăng trong
khu vực.
Trường Sơn (ghi)
------------------------------------------------
------------------------------------------------
nguon: http://thanhnien.vn/thoi-su/viet-nam-can-vu-khi-gi-de-giai-quyet-van-de-bien-dong-680533.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét