NHÀ CẦM QUYỀN LÀM GÌ KHI THIÊN TAI ?

 Thái Hạo

1. Từ triều đình phong kiến...

Cũng giống như bây giờ, mỗi khi bị thiên tai (bão tố, lũ lụt, hạn hán bất thường và nặng nề), các triều đình phong kiến (quân chủ) sẽ thực hiện việc cứu tế, mở quốc khố, phát chẩn cho dân bằng tiền, lúa, gạo, cơm ăn… Các kho lẫm dành riêng cho cứu tế thường đặt ngay tại địa phương, khi có tình huống xấu xảy ra thì lập tức hành động. Và công việc này chủ yếu do nhà nước đảm nhiệm, bởi triều đình coi đó là trách nhiệm tất nhiên của mình.

Thêm nữa, thời ấy giao thông chia cắt, đi lại khó khăn, phương tiện hạn chế nên dân vùng khác muốn giúp cũng rất khó. Bây giờ thì dân cứu dân rất nhiều: quyên góp tiền bạc, tổ chức nấu ăn, vận chuyển nhu yếu phẩm, cứu nạn… Đôi khi, những việc làm tự phát ấy còn làm lu mờ cả hình ảnh của nhà nước.

2. ...Đến ý thức của bậc quân vương

Ngoài việc cứu đói, thời phong kiến triều đình còn thực hiện những việc rất đặc biệt. Nhà vua cho rằng đất nước có thái bình thịnh vượng hay không là do cái đức của bản thân. Vì thế, mỗi lần thiên tai, vua sẽ tự trách, cho đó là vì “đức mỏng”, chưa sửa mình được tốt, nên tai họa mới ập xuống.

Lễ tế trời đất được thực hiện. Trước lễ, nhà vua ăn chay, giữ tâm ý lành thiện, ra lệnh cấm sát sinh. Hoàng thân và triều thần đều hưởng ứng, đồng lòng. Những quan niệm và hành động này không chỉ là “mê tín”, mà xuất phát từ tư duy trung đại, coi thiên – địa – nhân là hợp nhất: mọi biến động tự nhiên đều có bàn tay và tâm ý con người. Vì thế, muốn “yên thiên hạ” thì phải “sửa mình "

Triều đình cũng cho điều tra xem quan địa phương có bóc lột dân, gây bất công, khiến lòng dân oán hận hay không. Vùng nào thường xuyên bị thiên tai bất thường thì quan lại địa phương có thể bị cách chức — vì bị cho là “kém đức nên bị giáng họa”.

Không chỉ sám hối bằng lời, triều đình còn ban hành chính sách nhân đạo: miễn thuế, hoãn sưu dịch, chôn cất người mất, nuôi cô nhi quả phụ, dừng tra khảo và ân xá tội nhân. Ví dụ, năm 1442 sau trận lũ lớn, vua Lê Nhân Tông miễn toàn bộ thuế cho vùng Thanh Hóa.

Tất cả nhằm thể hiện đức hiếu sinh, cảm hóa lòng dân và “cảm động lòng trời”. Quan trọng hơn cả là an dân và giữ lòng tin của dân với triều đình.

3. Và những điều đáng suy ngẫm hôm nay

Bỏ qua khác biệt về tư duy và yếu tố “mê tín”, hành xử của các triều đình phong kiến vẫn có nhiều điều để chính quyền hiện đại tham khảo. Ngoài cứu trợ, cứu hộ cần đồng bộ, nhanh và hiệu quả, thì các chính sách lâu dài như xây dựng đê điều, trồng lại rừng, quy hoạch lại thủy điện là rất cấp bách.

Bên cạnh đó, nạn quan tham, phung phí và xa hoa phải được loại bỏ. Một ví dụ đau lòng là tòa nhà Bộ Ngoại giao hơn 4.000 tỉ đồng bị bỏ hoang giữa thủ đô. Quan chức và “triều đình” nên ngừng lễ lạt, tránh xa hoa, tập trung giải quyết hậu quả và chia sẻ với đồng bào. Việc Hà Nội từng tính bắn pháo hoa khi miền Trung đang ngập lũ là một sự vô cảm và thất đức, khiến lòng người oán ghét.

Khó khăn nào rồi dân cũng sẽ vượt qua, nhưng một sự thịnh vượng lâu dài và bền vững không thể thiếu lòng tin và tình yêu mà dân dành cho nhà nước. Bởi tự ngàn đời, lòng dân bao giờ cũng là điều hệ trọng nhất.
Thái hạo