Hai vụ việc mới đây – thầy Trần Văn Tâm ở Cà Mau và anh Thái Khắc Thành ở Hưng Yên – một lần nữa gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh về án oan. Cả hai chỉ được “sửa sai” ở biện pháp ngăn chặn, còn bản án vẫn treo lơ lửng phía trước. Câu hỏi đặt ra: Án oan từ đâu mà ra? Có phải bắt nguồn từ soạn thảo luật?
Quả thực, nhiều án oan xuất phát từ lỗ hổng trong luật. Luật viết mơ hồ, thiếu định nghĩa rõ ràng – như chuyện “tham ô” vì không có hóa đơn hợp thức, hay “buôn bán động vật hoang dã” mà không phân biệt nuôi sinh sản – đều có thể bị diễn giải theo nhiều cách. Khi văn bản pháp luật chưa khoa học, chưa dự báo thực tiễn, người dân dễ bị biến thành “tội phạm bất đắc dĩ”.
Nhưng, công bằng mà nói, luật dẫu còn kẽ hở, không bắt buộc phải dẫn đến oan sai. Ở những nền tư pháp tiến bộ, khi luật chưa rõ, tòa sẽ giải thích có lợi cho công dân, dựa trên nguyên tắc suy đoán vô tội. Còn ở ta, nhiều khi thay vì bảo vệ công lý, người áp dụng lại “bẻ cong” luật để giữ uy tín cho cơ quan tố tụng. Nói như bà Lê Thị Thu Ba: “Lỡ bắt rồi thì vẫn phải xử tội nào đó”. Và như cố luật sư Ngô Bá Thành từng đau xót: “Ở Việt Nam ta có cả rừng luật, nhưng khi xét xử lại dùng luật rừng”.
Vậy nên, án oan có đến từ soạn thảo luật – nhưng không dừng ở đó. Cái gốc sâu xa hơn nằm ở cách áp dụng luật và tư duy của người cầm cân nảy mực. Nếu không thay đổi, thì dẫu có sửa bao nhiêu bộ luật, án oan vẫn còn dài dài.
Điều người dân mong chờ, đơn giản chỉ là: luật phải rõ, và người thực thi phải công tâm.
1 nhận xét:
Án oan có phần bắt nguồn từ soạn thảo luật – khi văn bản thiếu tính khoa học, thiếu dự báo thực tiễn.
Nhưng nguồn cơn lớn hơn là cách áp dụng luật: khi công lý bị đặt dưới “uy tín cơ quan tố tụng”.
Nếu chỉ sửa luật mà không thay đổi tư duy thực thi và trách nhiệm cá nhân của cán bộ tố tụng, thì án oan vẫn còn dài dài.
Nói gọn: Luật kém → tạo điều kiện cho oan sai. Nhưng oan sai thành án chủ yếu vì con người áp dụng luật không vì công lý!
Thật.
Đăng nhận xét