“Hồi xưa người cha nào cũng sẽ động viên con mình lên đường thôi. Nhưng nó chết rồi thì giờ gia đình chỉ mong được đón về dù là chút xương tàn của nó. Có phải chết không biết ở đâu đâu. Nó nằm ngay ở Gạc Ma. Cứ để lâu thì tan hết còn đâu. Lắm lúc tôi hỏi tại sao giữa mình với Trung Quốc giờ không mâu thuẫn nữa mà họ lại không cho trục vớt hài cốt con tôi”.
Nước mắt đã rơi rất nhiều trong ngày giỗ 26 năm liệt sĩ Nguyễn Minh Tâm. Những giọt nước mắt của người vợ mất chồng, nước mắt của những đứa con mất cha, đau thương đấy mà tự hào đấy.
Năm
nay, bên di ảnh liệt sĩ, có thêm một bức biểu tượng Tổ quốc ghi công bằng pha lê, bên trong, có một giọt gen của người năm xưa ngã xuống bên bãi Gạc Ma. Và dường như, còn có một đĩa khoai luộc.
Bức tranh Long Cung
nơi góc nhà
Ngày ấy, khi người lính Nguyễn Minh Tâm, một kỹ sư xây dựng, theo tàu của Trung đoàn 83 Công binh Hải quân ra Gạc Ma, đứa con nhỏ nhất của anh, Nguyễn Thu Huế mới chỉ một tuổi rưỡi.
“Nhà tôi đi suốt cả năm không về. Định cuối năm về phép thì có lệnh báo động…”- người vợ nói, tiếng rất xa như thể vọng về từ thổn thức. Bức thư cuối cùng trước khi ra đảo, người lính viết vào ngày mùng 9
Tết, viết cho con gái lớn, khi đó cũng chỉ mới đang tập đánh vần.
Hôm đó là một ngày thứ hai. Cô giáo Phan Thị Quý, còn nhớ rõ cái cảm giác “từ trên đỉnh cao rơi xuống giếng lạnh” khi nghe Đài Tiếng nói Việt Nam đọc danh sách các thủy thủ mất tích sau trận chiến giữ đảo. “Nhà tôi ở số thứ tự 53”. Nghe đến tên anh, cô không còn đứng vững được nữa. Những người hàng xóm láng
giềng chạy sang an ủi là còn có mấy người bị Trung Quốc bắt, “biết đâu đấy”, rằng đừng có quá lo mà
nhỡ anh ấy còn đang ở đâu đó lại nóng ruột. Nhưng cô Quý nói cô linh cảm thấy tai họa. Cả bầu trời như đang sập đổ trước mặt. Và
sau đó, là cái cảm giác mất mát.
Gì nhỉ. Một người lính hy sinh vì tổ quốc. Và phía sau
anh, còn mẹ già, còn vợ dại, còn hai con thơ.
Nước mắt vòng quanh, cô giáo Quý chỉ vào người con gái thứ hai, vừa từ Hà Nội về giỗ cha: “Cái Huế. Khi đó nó còn
bé quá. Nó có biết gì đâu mà. Ai
cho gì chỉ biết vui vẻ nhận ăn. Ra đường đón xe, nhìn
thấy cái xe nào cũng
reo lên xe của bố, xe của bố. Tôi nghe tiếng con trẻ hồn nhiên mà lòng đau như dao cứa.
Nhiều năm sau đó, cô
giáo Quý và hai con gái mới được nghe kể lại, rằng chồng họ, cha họ đã xung phong ra đảo. Anh Phòng, Chính trị viên bảo khi đơn vị “lấy tinh thần xung phong”, anh Tâm là người đầu tiên giơ tay. Anh ấy là đảng viên. Còn bác Thông đảo phó thì nói anh Tâm nhanh nhẹn, vui vẻ lắm. Đi, còn động viên anh em
trẻ “cứ đi với tao. Có sao tao lo”.
Người lính ấy đã đi mãi không về. Kỷ vật mà anh để lại không nhiều: Chiếc đài nhỏ cũ kỹ, chiếc đồng hồ và một tấm huy chương.
Cuộc chiến ấy, sự hy sinh ấy cô giáo Quý chỉ được biết qua câu chuyện của những người đồng đội của anh Tâm. Nhưng có một cuộc chiến khác sau lũy
tre làng mà chính những người vợ như cô bất đắc dĩ phải trở thành một chiến sĩ.
“Tôi nuôi con trong đau thương và vất vả. Các cháu đau ốm luôn”. Lương giáo viên bấy giờ chỉ 55 ngàn đồng. Gạo toàn gạo kho, mốc, nửa khoai nửa gạo, nửa gạo nửa bo bo.
Cô giáo Quý, vừa làm một người thầy ngày ngày đứng lớp, vừa như một người cha “Đong thóc
say giã, làm hàng sáo. Khâu nón. Nấu rượu. Mò cua, bắt ốc. Thuê vườn trồng rau lợn bán. Xin cấy khoán trả thóc”. Và vẫn là một người mẹ “một tay ru con lớn ngủ, một tay chăm con bé
ốm”.
“10 giờ đêm hai mẹ con dắt nhau đi đặt đó ngoài ngòi. 5 giờ sáng mẹ dưới bùn, con trên bờ dốc mót được con gì ăn con đó. Minh Hà quá nhỏ, vừa đi vừa ngủ gật, vừa ngủ gật vừa vấp ngã”.
Căn nhà cũ vẫn còn đó. Như một cái hang. Cao chạm trán. Dây điện đến giờ vẫn chằng chịt trên trần.
Từ sau sự hy sinh của người chồng liệt sĩ, người phụ nữ kiên cường ấy đã không bao giờ cho phép bản thân khóc trước mặt con mình.
Cho đến năm 2009.
“Tôi vào trung đoàn 83 hai lần- lời cô Quý- Việc nhà tôi hy sinh vì đất nước cũng coi như đã hoàn thành.
Nhưng sau lũy tre
làng còn mẹ già, con dại, còn cả những người vợ như tôi nữa. Nguyện vọng của gia đình chỉ là làm sao đưa hài cốt chồng về mới yên tâm. Chơ vơ nơi biển xa thế này đau xót lắm”. Ở góc nhà, người phụ nữ đoái chồng treo một bức tranh Long Cung, hướng về phía đông nam, để tưởng nhớ chồng còn đâu đó ngoài Trường Sa, cũng là để mong cho người đã khuất ở nơi xa được siêu thoát.
Không biết là vì lời khẩn cầu của người vợ hay nỗi lòng của những người con, đến năm 2009, mẹ con cô Quý lại khóc hết nước mắt khi được báo tin đã tìm lại được chút ít hài cốt của chồng, của cha.
“Gia đình không dám mở tiểu ra nữa. Dẫu sao thì cha đã trở về với đất mẹ”- Minh Hà, giờ cũng đã trở thành một cô giáo nói. Cô, cũng như mẹ, được an ủi rât lớn khi sau hơn 20 năm được đón cha trở về.
Nỗi khắc khoải 26 năm
Nhưng không phải gia đình liệt sĩ nào cũng có được niềm an ủi ấy. Cách đó 40 km, ở Đông Hưng, chứng rối loạn tiền đình, bắt đầu xuất hiện ngay sau ngày 14.3.1988 vẫn chưa thôi hành hạ người lính già Nguyễn Văn Mạo.
Từ bộ binh tháng 2.1961. Qua Hải quân. Rồi về quân chủng phòng không. Từ Cầu Bạn, Hàm Rồng, Ngã ba Đồng Lộc đến bến Phà Linh Cảm. Người lính dày dạn trận mạc từng coi cái chết nhẹ tựa lông hồng đó giờ già nua tiều tụy sau cái chết của đứa con trai: Liệt sỹ Nguyễn Văn Phương. Cũng đúng vào
ngày 14.3.1988. Cũng vẫn là Gạc Ma.
“Thằng Phương đã có giấy gọi đi nghĩa vụ quân sự. Lúc ấy, tôi phục viên về làm chủ tịch xã. Nhưng nhà nghèo quá.
4h chiều một ngày năm 1986, có giấy báo sáng mai phải có mặt ở huyện đội để nhập trường quân sự Hà Tây. Mẹ nó chạy đi bán được 20kg thóc để lấy tiền thì vào đúng
ngày đổi tiền. Tôi hôm đó trực ở Ủy ban. Nhà không
có một xu nào. Nó lỡ việc nhập trường vì nhà nghèo và ngay tháng sau
thì ra nhập hải quân”.
Hôm Phương đi, chính người cha Chủ tịch đưa tiễn anh, vô tư đấm con một phát vào vai
thay lời động viên, thay cả những lời dặn dò.
Và đến giờ, người cha già vẫn còn giữ cả hai tờ giấy. Giấy báo nhập học ông cầm bên tay phải. Giấy gọi nhập ngũ cầm bên tay trái.
Dường như ai đó trong chúng tôi có một cử chỉ tiếc nuối. Người cha già nua, ốm yếu nhưng mẫn cảm nhận ngay thấy điều đó. “Không. Gia đình không tự trách mình nghèo. Em nó hy sinh vì đất nước thì có gì đâu mà hối tiếc”- giọng ông bình thản lạ lùng.
Cầm trên tay lá thư đứa con trai ngoan ngoãn học giỏi viết vào ngày 6.3.1988, ông bảo: “Nhiều người xem thư nói nó viết gở. Rằng sao lại nói là đừng viết thư cho nó nữa. Rằng con không viết trả lời đâu. Tôi không tin. Chỉ là nó không muốn cha mẹ phải bận lòng khi ra đảo thôi”.
Thư người cha nhận được 2 hôm thì nghe tin con mình hy sinh.
Sáng ngày 14.3.1988, ông Mạo, bấy giờ là chủ tịch xã lội bộ xuống các thôn đôn đốc đồng bào đi kinh tế mới. Về đến ngõ, ông vấp liên tục. Nhìn những giọt nước mắt của vợ. Nom thấy sự ái ngại trên khuôn mặt hàng xóm láng giềng bấy giờ đã
sang kín sân, ông như muốn khuỵu xuống, mắt nổ hoa và đầu đau như búa bổ.
Người mẹ liệt sĩ, lưng còng sát đất rón rén đi ra từ sau tấm ri đô. “Bữa đó tôi đang ở ngoài giếng, nghe Đài đọc đúng tên con mình mà chết lặng”. Chiều đó các ban
ngành đoàn thể đến thăm nhưng bà không muốn tiếp. Không muốn tin rằng con mình sẽ không bao giờ về nữa.
“Bố thì dúm 3 lạng gạo vào cái khăn, quần sắn đến gối, đến từng nhà động viên bà con “thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người”. Anh trai nó thì bộ đội Quảng Ninh, cũng
đánh nhau với Trung Quốc- Bà kể đến đây thì bật khóc- Bây giờ, cứ nhắc đến em nó là cũng 2-3 đêm không ngủ được. Đau lắm anh ạ. Như cắt ruột cắt gan ra vậy”.
Ít lâu sau đó người cha xin nghỉ Chủ tịch. Nỗi đau thương khiến ông liên tục sốc với những cơn cao huyết áp và rối loạn tiền đình.
Giờ đây, 2 người già đau khổ sống với nhau dưới một mái nhà gạch được những người đồng đội của con mình ở vùng 4 Hải quân, giúp đỡ.
Và
nỗi ám ảnh trong cái lưng còng vì đau thần kinh liên sườn của người mẹ là sự nghèo khó.
Nghèo khó đến mức 26 năm trước không có một xu cho con đi học. Nghèo khó đến mức 26 năm sau, 2 vợ chồng, mỗi ngày “tốn hai chục bạc tiền thuốc” đang chật vật để tồn tại khi những đứa con “đứa lấy chồng, đứa rời quân ngũ về đi xách vữa”cũng chật vật không kém.
Còn người cha. “Hồi xưa người cha nào cũng sẽ động viên con mình lên đường thôi. Nhưng nó chết rồi thì giờ gia đình chỉ mong được đón về dù là chút xương tàn của nó. Có phải chết không biết ở đâu đâu. Nó nằm ngay ở Gạc Ma. Cứ để lâu thì tan hết còn đâu. Lắm lúc tôi hỏi tại sao giữa mình với Trung Quốc giờ không mâu thuẫn nữa mà họ lại không cho trục vớt hài cốt con tôi”.
Đến khi chúng tôi
xin phép rời đi, người mẹ vẫn cố gắng lê tấm lưng còng ra đến cổng để nói với theo rằng: “Tôi đau
khổ lắm. Có đợt các anh đến lấy máu làm AND gì đó, nhưng nhà tôi lại “không trúng”.
Nguyên một dãy mộ Mê Linh này chỉ có mỗi mộ của thằng Phương dù có tên, có
bia nhưng không có cốt. Thế là làm sao?!”.
Chúng tôi đã vội vàng bỏ đi như chạy trốn những câu hỏi của người mẹ.
Bài 3:
Nước mắt mẹ không còn
